GİRİŞ: Avrupa Cezaevi Kurallarının ilk maddesinde “Özgürlüğünden yoksun bırakılan herkese, insan haklarının gerektirdiği gibi saygılı davranılmalıdır” hükmüne yer verilmiştir. Esasen hem uluslararası mevzuat hem de Türkiye’nin ulusal mevzuatı, hapsedilme konusunu, aynı zamanda bir “insan hakları” konusu olarak ele almakta ve kapatılmanın haricinde ek bir cezalandırmaya dönüştürülemeyeceğini ifade etmektedir. Bu noktadan bakıldığında, ceza infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine erişiminin sağlanması, devletin ve cezaevi idarelerinin so- rumluluğu altında bulunmaktadır.

Ceza infaz kurumlarında bulunan tutuklu ve hükümlülerin, kapatılmış olmaları ve içinde bulundukları diğer özel koşullar nedeniyle sağlık hizmetlerine erişimleri, toplumun geneline oranla daha fazla zorluk arz etmektedir. İnsan hakları ihlallerinin gündeme geldiği bu alana ilişkin hem basın-yayın organlarına yansıyan pek çok örnek bulunmakta hem de Türkiye İnsan Hakları Kurumuna (TİHK) çok sayıda başvuru yapılmaktadır.

Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine erişimine ilişkin sorunlar hakkında Türkiye İnsan Hakları Kurumu yetkilileriyle görüşme talebi üzerine, TTB temsilcileri ile TİHK yetkilileri arasında, 13.12.2013 tarihinde bir toplantı yapılmıştır. Toplantı sonrası, 6332 sayılı Kanunun 11. maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca, ilgili bakanlık ve kamu kurumları temsilcileri ile sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin katılımıyla bir çalışma grubu oluşturularak, cezaevlerinde bulunan tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine erişimi konusunda yaşanılan sıkıntıların tespiti ve çözüm önerilerinin ortaya konulması için bir rapor hazırlanması kararlaştırılmıştır.

Türkiye İnsan Hakları Kurumu uzmanı Zeynep Gökçe ZENGİN’in koordinatörlüğünde faaliyetlerini yürüten Çalışma Grubunda, Türkiye İnsan Hakları Kurumu uzmanları Muzaffer ŞAKAR ve Aysu URAZ’la birlikte, Adalet Bakanlığı, Adli Tıp Kurumu, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, Türk Tabipleri Birliği, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, İnsan Hakları Derneği, Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği temsilcileri yer almıştır. Çalışma Grubu, 17.01.2014, 24.01.2014, 04.02.2014, 14.02.2014, 28.02.2014 ve 14.03.2014 tarihlerinde altı toplantı yapmıştır. Bu toplantılar sonucunda, sorunların yerinde tespiti için sivil toplum kuruluşları temsilcileri ile Kurum üye ve uzmanlarının katılımıyla, 19.02.2014 tarihinde İstanbul/Metris R Tipi Ceza İnfaz Kurumu ziyaret edilerek şikayet konusu hususlarda gözlem ve tespitlerde bulunulmuştur.

Toplantı ve ziyaretler sonunda, ulusal ve uluslararası mevzuat hükümleri dikkate alınarak TİHK tarafından hazırlanan işbu raporda, mahpusların sağlık hakkına erişimine dair tespit ve öneriler sıralanmıştır. Raporda yer alan tespit ve değerlendirmeler, konu ile ilgili toplantı ve tartışma süreçlerine katılan kurum ve kuruluşlar ile sivil toplum örgütlerini bağlamamaktadır.