Diyarbakır, Doğu Anadolu ile Mezopotamya düzlükleri arasında geçiş kuşağı üzerinde bulunduğundan, geçmişten günümüze dek önemli kervan yollarının kesiştiği kavşak noktada yer alır. Diyarbakır Kenti ve Kalesi, 21. Yüzyılda, kentsel tarihin gelişimini ve geçmiş birikimini tüm evreleriyle simgeleyen ender kentlerden biridir. Kentteki ilk yerleşme, bugünkü İçkale mevkiinde Amida Höyükte M.Ö. 5. Binde gerçekleşmiştir. Topografik özellikleri nedeniyle savunma kolaylığı sağlayan ve zaman içinde nüfusu yoğunlaşarak genişleme sürecine giren bu yerleşimde, kale işlevli ilk yapının M.Ö.3000 yıllarında bölgeye egemen olan Hurriler tarafından inşa edildiği kabul edilir.

Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı Doğu ve Batı sınırı arasındaki stratejik konumu nedeniyle binlerce yıldır önemini korumuştur. Kent sahip olduğu birbirinden farklı kültürlerini bir emanet gibi saklamıştır, kentin dokusuna kazımıştır. Zaman içinde birçok medeniyet ve devlete merkez olan kent aynı zamanda jeo-politik önemi nedeni ile Persler, Roma, Sasani, Bizans ve İslam dönemi imparatorlukları içinde bölgesel başkent (merkez) olarak kullanılmıştır. Kent bu yönü ile çok dilli çok kültürlü ve çok katmanlı yapısı ile bir Dünya Mirası’dır. Kentsel sit alanı içinde özgün sivil mimari, camiler, kilise yapılarından oluşan dini mimari ile hanlar, hamamlar gibi kamusal yapılar bir arada izlenebilen kültür varlıklarıdır. Suriçinde 147 anıtsal, 448 sivil mimarlık örneği olmak üzere toplam 595 adet tescilli yapı bulunmaktadır.

Suriçi bölgesi 1988 yılında (İçkale dahil) “Diyarbakır Kentsel Sit Alanı” olarak tescillenmiştir. Suriçi bölgesi için 1990 yılında yapılmış olan ilk koruma amaçlı imar planı ihtiyaca cevap vermediği için revize Koruma Amaçlı İmar Planı hazırlanarak 2012 yılında yürürlüğe girmiştir.

Koruma amaçlı imar planı yürürlüğe girdikten sonra “Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı” UNESCO Dünya Mirası adaylık çalışmalarına 2012 Ocak ayından itibaren başlandı. Eş zamanlı olarak da “Alan Yönetim Planı” kentteki ilgili kurum, kuruluş, STK, bilim insanları ve muhtarla birlikte katılımcılık ilkesi gözetilerek hazırlandı.

Alan Yönetim Planı, 2014 Ağustos ayında Dünya Miras Merkezi’ne iletilmiştir. Dünya Miras Komitesi’nin 04.07.2015 tarihinde gerçekleşen 39.toplantısında Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı Dünya Mirası olarak tescillenmiştir. Diyarbakır Surları, içkale, Anzele Su kaynağı ve Hevsel Bahçeleri Miras Alanını, Suriçi ve Dicle Vadisi de tampon bölgeyi oluşturmaktadır.

Bu tarihten itibaren Ulusal yasaların yanı sıra Türkiye’nin de taraf olduğu uluslararası yasalar tarafından da Suriçi tampon bölgesi koruma altına alınmıştır.
Yönetim Alanı 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve ilgili mevzuatların yanı sıra aşağıda belirtilen ve Türkiye’nin de taraf olduğu; UNESCO Kültürel Çeşitlilik Evrensel Bildirgesi (2 Kasım 2001) Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Paris (17 Ekim 2003); Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme Paris (16 Kasım l972); Silahlı Bir Çatışma Halinde Kültür Mallarının Korunmasına Dair Sözleşme (14 Mayıs 1954); Venedik Tüzüğü ( Mayıs 1964); Amsterdam bildirgesi ( 1975) uluslararası sözleşmeler kapsamındadır.

Suriçi’nde oluşan herhangi bir tahribat uluslararası anlamda bir prestij kaybına neden olacağı gibi en önemlisi yüzyıllardır medeniyetlerin emanetlerinin yitirilmesine ve mirasların geri döndürülemez ölçüde tahribine neden olacaktır…